در 12 كيلو متري شمال پاريز و برسر راه آسفالته پاريز به سرچشمه صخره اي عظيم و نسبتآ بلند قد برافراشته كه به " شاه خليل الله " يا " كوه عروس " يا بقول دكتر باستاني پاريزي در كتاب يعقوب ليث " خال كوه " معروف است:در سه كيلو متري غرب اين كوه آثاري از چند اتاق دخمه اي و محوطه ي داراي سفال هاي لعابدار و منقوش مشابه سفالهاي سده هاي اوّل اسلامي ديده مي شود . در 500 متري شمال اين محوطه نيز قبرستاني وجود دارد كه سنگهاي مرمر و كتيبه هاي روي آنها تا حدّي قدمت آنها را مشخص مي كند . مجموعه ياد شده گويي اين واقعيت است كه در اويل اسلام تا دروه صفوي مردماني در اين منطقه مستقر بوده اند . خانه هاي آنها دخمه اي بوده است و هم چنين قلعه ي براي دفاع در مقابل تجاوز گران داشته اند كه فعلآ اثري از آن باقي نمانده است و تنها آثار قبرستان آنها قطعات شكسته سنگ مرمر كتيبه دار است . متأسفانه لوله گذاري جهت انتقال گاز از ارسنجان به رفسنجان از روي قلعه مي گذشته و كند و كاوها براي استقرار لوله هاي گاز باعث تخريب بيش از پيش قلعه خال كوه شده است . حدود 2 كيلو متري جنوب قلعه خال كوه ودر ميان دره معروف به چاه سومو در يك نقطه كاملآ مشخص مقدار زيادي سرباره هاي كوره ذوب مس روي هم ريخته است . اين سرباره ها حاكي از اين است كه در اين مكان مس استخراج مي شده است . مجموعه قلعه خال كوه و سرباره ها نشان مي دهد كه مردمان مستقر در اين قلعه در كار استخراج مس بوده اند سفالهاي بدست آمده از اين منطقه قدمت آن را به اوائل اسلام مي برد و نشان مي دهد در اين زمان مردمان قلعه خال كوه به استخراج مس دست يافته بودند . محدوده قلعه خال كوه هم اكنون در اختيار عشاير و گله داران پاريز است . يك رسم قديمي در ميان اين عشاير وجود دارد كه احتمالآ مربوط به قبل از اسلام و اعتقادات ميترائيسم بوده است . مردم در روز چهلم ( چهل روز بعد از نوروز ) يعني نهم ارديبهشت در كنار اين كوه جمع شده و آش شير مي پزند . آنها معتقدند پختن آش شير و توزيع آن در ميان مردم باعث بركت و افزيش محصولات دامي خواهد شد